Wie het verleden verwaarloost, hypothekeert onze toekomst

Stad Nieuwpoort

Bijna voltooide Nieuwpoortse Watson krijgt iconisch scheepswiel geschonken

Persbericht 20/12/2022

De grootschalige schilderwerken aan de romp van de Nieuwpoortse Watson zijn zo goed als afgerond. Daarmee nadert de restauratie van de Reddingboot 2 zijn eindpunt. Volgend jaar staan de vaartesten op het programma. Het schip krijgt ook een authentiek stuurwiel geschonken.

Na het afwerken van het scheepsdek en de binnenruimtes, startte op 15 juni 2022 de volgende fase in de restauratie van de Reddingboot 2. Hierbij werd de volledige scheepsromp onder handen genomen.

Het aftandse blauw-rode kleurenpatroon werd volledig afgeschuurd tot op het hout. De metalen onderbouw van de Watson werd gezandstraald. Eens de scheepshuid van alle verflagen was ontdaan, werd deze aan een grondige inspectie onderworpen. Zelfs na 75 jaar bleek het houtwerk nog in uitstekende staat te zijn. Alleen ter hoogte van de boeg werden een aantal kleine vervangstukken ingevoegd.

In juli 2022 besteedde de restauratieploeg heel wat tijd aan het opnieuw kalefaten van de Watson. Daarbij werd een touwachtig stopsel gedrenkt in teer aangebracht in de kieren tussen de individuele houten latten van de romp. Met deze techniek wordt de scheepshuid waterdicht gemaakt. Na het uitschrapen van het oude stopsel, werd ongeveer 1,4 km nieuw touw aangebracht.

Schilderwerken afgerond

Vanaf september 2022 werd begonnen met het herschilderen van de romp van de Reddingboot 2. Een tijdrovende klus aangezien alles manueel werd uitgevoerd, met rol- en handborstels. Het schip kreeg eerst zes lagen zilvergrijze primerverf aangemeten. Daarboven kwamen dan vier kleurlagen. Alles samen werden tien verflagen aangebracht op de romp.

Bij het schilderen bracht men de originele kleuren aan zoals ze destijds op de scheepswerf werden aangebracht. Het stuk boven de waterlijn is terug glanzend blauw en de stootrand tussen het dek en de romp straalt dankzij de helrode kleur. Ter hoogte van de waterlijn werd ook de typerende witte lijn geschilderd.

Op maandag 5 december 2022 vond de bekroning van het schilderproces plaats. Daarbij werden de opschriften aan bak- en stuurboord minutieus gerecreëerd: de scheepsnaam Reddingboot 2 en thuishaven Nieuwpoort.

Het onderste gedeelte van het schip krijgt 24 uur voor de vaartesten een rode verflaag aangemeten met speciale anti-aangroeisubstantie. Deze vaartesten staan na de winter gepland, in het voorjaar van 2023.

Iconisch scheepswiel

De Nieuwpoortse Watson zal ook over een authentiek scheepswiel beschikken. Het originele stuur van de Reddingboot 2 is in de jaren na de uitdiensttreding verloren geraakt. Voortaan krijgt het schip het stuur van het Zeebrugse zusterschip, de Reddingboot 1.

De schenking van dit scheepswiel gebeurde door Georgette Stam, de weduwe van André de Nijs. Wijlen André de Nijs kocht de Zeebrugse Watson destijds voor zijn scheepsmuseum in Hoek van Holland. Toen het museum sloot in 2011 maakte de Reddingboot 1 een omweg via Blankenberge om uiteindelijk in Nieuwpoort te belanden, als donor voor wisselstukken voor de Nieuwpoortse Watson. Het scheepswiel bleef echter bij André, als aandenken. Nu draagt Georgette het over aan de restauratieploeg van de Nieuwpoortse Watson. Op het stuur zal een klein aandenken voor André de Nijs aangebracht worden.

© Stad Nieuwpoort

Meer info over de Nieuwpoortse Watson
en de restauratie van dit beschermde schip
lees je op

Provincie Oost-Vlaanderen
Ruimschoots VZW

twee nieuwe boeken van Maurice Kaak

Over varend erfgoed is de jongste decennia al een flinke bibliotheek bij elkaar geschreven. Overzichtswerken, beschouwende artikels, verslagboeken van studiedagen en projecten, monografieën over één specifiek scheepstype, over de geschiedenis van één schip of van één historische scheepswerf … Te veel om op te noemen. Dat hoeft ons ook niet te verwonderen. De Lage landen bij de Zee zijn ontstaan aan het water en leefden gedurende eeuwen bijna uitsluitend van en door het water. Voedselbevoorrading en transport van mensen en goederen zouden niet mogelijk geweest zijn, en zijn dat heden ten dage nog steeds in grote mate niet, zonder waterwegen.
Dat heeft onder meer een grote verscheidenheid aan typische schepen en boten opgeleverd. Die verschilden van streek tot streek, van waterweg tot waterweg en naargelang het doel waarvoor ze gebouwd waren.

Met deze twee nieuws boeken is Maurice Kaak niet aan zijn proefstuk toe. Op jonge leeftijd belandde hij bij de scheepswerf Poschet te Merksem. Hij leerde er het ambacht van scheepstimmerman en bekwaamde zich in het tekenen van lijnenplannen, constructieplannen, zeilplannen, doorsneden van binnenschepen en werkboten. Daarnaast bezocht hij werven en musea in Vlaanderen, Nederland en Frans-Vlaanderen.

Oude binnenschepen en werkboten die in de Lage Landen de rivieren, stromen en kust bevoeren spreken tot de verbeelding. Ook op de scheepswerven in Baasrode liepen dergelijke schepen van stapel. De kennis van de verschillende scheepstypes en van de taken waarvoor die werden ingezet, is evenwel heel zeldzaam geworden. Daarom publiceert de provinciale erfgoedsite Scheepswerven Baasrode de studie van Maurice Kaak over de binnenschepen en werkboten zoals ze waren.

Dit boek brengt voor het eerst een helder geschiedkundig en technisch correct overzicht van maar liefst 92 verschillende binnenschepen en werkboten die van het einde van de 18e eeuw tot het begin van de 20e eeuw in Vlaanderen en Nederland op de stromen en rivieren actief waren. Maak kennis met beerotters, gaffelschuiten, palingboten, walenboten, jollen, ponten, bovenschepen van de Dender, Friese wildschieters, doesburgers, escutes, bacôves, schokkers, baquets van Charleroi en zovele types meer. Naast de historische en technische toelichtingen is van elk schip een fraaie en gedetailleerde tekening vervaardigd door Maurice Kaak opgenomen.

Dit boek sluit naadloos aan bij de scheepsterminologie die Maurice Kaak verduidelijkte in zijn publicatie Vlaamse en Brabantse binnenschepen uit de 18e en 19e eeuw. Bovendien verwierf Scheepswerven Baasrode het indrukwekkende archief van Maurice Kaak.

Binnenschepen en werkboten zoals ze waren 

Maurice Kaak

te verkrijgen bij de
provinciale erfgoedsite Scheepswerven Baasrode,
Sint-Ursmarusstraat 137, 9200 Baasrode,
tel. 052-33 35 00
scheepswervenbaasrode@oost-vlaanderen.be

Het boek telt 191 bladzijden en is rijkelijk geïllustreerd.
Kostprijs: € 25 (+ verzendkosten € 5,7 voor verzending binnen België,
€ 7,8 voor verzending naar het buitenland.)

Vóór de opkomst van ijzer en staal was hout hét bouwmateriaal bij uitstek. Door de vergankelijkheid van dat materiaal, door schaalvergroting en door functiewijzigingen als gevolg van geëvolueerde noden, ging de houten scheepsbouw teloor. En samen met het bouwmateriaal ook de kennis van de typische vormen, vaardigheden en technieken. Dat alles maakt echter een wezenlijk onderdeel uit van ons verleden en dus van de aanloop tot het heden. Daarom is het belangrijk, zo niet onontbeerlijk, dat de informatie die ons erfgoed in zich draagt, behouden blijft en wordt doorgegeven.

In dat opzicht verricht Maurice Kaak al veel langer dan een halve eeuw baanbrekend werk. Met een wetenschappelijke precisie analyseert hij archiefdocumenten over oude scheepstypes en bouwt hij aan de hand van de gevonden gegevens een schaalmodel. Op die manier vindt hij hiaten in de beschrijvingen en komt hij tot een reconstructie die met een zeer hoge graad van waarschijnlijkheid de realiteit benadert en de opvattingen van vroegere auteurs aanvult of corrigeert.

Zo heeft hij al tientallen houten schepen bestudeerd en zijn bevindingen erover gepubliceerd. In 2010 publiceerde hij een standaardwerk: Vlaamse & Brabantse binnenschepen uit de 18e & 19e eeuw. Vergeten vaktaal en oude constructies. Daarin wijdt hij een hoofdstuk aan de bovenpleiten. Sedertdien heeft hij daar verder onderzoek naar gedaan, wat hem hier en daar tot nieuwe inzichten heeft gebracht. Zijn bevindingen publiceert hij nu in onderhavig werk, dat dus als het ware als een aanvulling en/of corrigendum moet worden aangezien.

Vele andere auteurs hebben ook over pleiten gepubliceerd en, zoals dat dikwijls het geval is, refereren zij aan elkaar. Door zijn onderzoek kwam Maurice Kaak tot de constatering dat de schepen die zij beschreven eigenlijk geen pleiten waren maar andere types. Er blijkt in de literatuur ook heel wat verwarring te bestaan over de naam pleit. Maurice Kaak heeft zich echter niet beziggehouden met het weerleggen van al wat door zijn analyse van authentieke notarisakten en bestekken niet correct is gebleken in oudere  werken.

De voorliggende verhandeling over de bovenpleiten is zoals steeds een minutieus doorwrocht werkstuk van zijn hand. Het zal ongetwijfeld als referentie gelden over dat verloren gegane scheepstype. De VZW Ruimschoots was dan ook verheugd dit manuscript te mogen uitgeven.

De bovenpleit

Maurice Kaak

is te verkrijgen bij Ruimschoots VZW,
redactie@ruimschoots.org

21 x 15 cm, 48 blz, rijkelijk geïllustreerd

Kostprijs: € 15  (+verzendkosten € 6,50 voor verzending binnen België, € 8,50 voor verzending naar het buitenland.)

Te betalen op rekening van RUIMSCHOOTS VZW
IBAN BE36 7310 2943 0781
BIC KREDBEBB
AUB naam en adres vermelden

© provincie Oost-Vlaanderen, foto: Lieven Muësen

Tall Ships Races 2023

Vaar mee met de STV Patricia uit Oostende, TS Rupel e.a.

STV Patricia en TS Rupel nemen deel aan de Tall Ships Races 2023 van 29 juni tot en met 6 augustus. In etappes gaat het van Den Helder in Nederland naar Hartlepool in Engeland en dan naar het Noorse Fredrikstad. Iedere jongere tussen 15 en 25 jaar kan deelnemen.

Jan Vandenborne, schipper van ‘de Rupel’
We proberen zoveel mogelijk jeugd aan te trekken uit alle regio’s en niveau’s van de maatschappij. Er zijn beurzen voor minder kapitaalkrachtige jongeren die voor de eerste keer deelnemen. Geen ervaring vereist. Al doende leert men van de vaste, ervaren bemanning. Er wordt dag en nacht gevaren en iedereen aan boord loopt wacht. En ja, soms hoort zeeziekte er bij. Maar het is en blijft een unieke reis, een ‘life-changing experience’, voor jongeren.

video van © Aantwaarpe

lees meer over alle deelnemende schepen, FAQ en algemene info

of stel of vraag aan:  info@we-sail.com

Van 11/8 tot 25/9 vaart STV Patricia ook de wedstrijd van Falmouth naar A Coruna naar Lisabon tot Cadiz. Buiten de schipper heeft STV Patricia geen vaste bemanning dus kunnen ook +25 jarigen deelnemen. 

Voor elke deelnemer van welke leeftijd ook is geen eerdere zeilkennis nodig.

Maar vergeet niet dat STV Patricia een Cruiser/Racer is, dus sta open voor sportieve interactieve zeiltrainingen (vooral tijdens de Racing-etappes)! 

Westerlund

hoe een Zweedse zeeman naam maakte in Antwerpen

het boek over de familie Westerlund door Dirk Musschoot

Onze vorige voorzitter, Jean-Jacques Westerlund, is veel te vroeg en veel te plots overleden. Hij had nog zoveel plannen en was nog met vele dingen tegelijk bezig. Eén lopend project was het te boek stellen van het verhaal van zijn familie. Van een Zweedse kapitein die in Antwerpen ‘bleef plakken’ tot, 2 generaties later, de goederenhandelaar in forestproducts met terminals in Antwerpen, Frankrijk, China en Canada.

Uitgeverij Lannoo nv
ISBN 9789401488716

Open Scheepvaartdagen 2023

Iedereen welkom!